Definisanje i odbrana javnog interesa: integralna analiza tri studije slučaja

Istraživanje pod nazivom „Definisanje i odbrana javnog interesa“ predstavlja komponentu druge faze projekta „Ka kolaborativnom upravljanju – Interaktivni urbanizam“. Tematski i sadržajno se direktno nadovezuje na rezultate istraživanja iz prve faze projekta, u kojoj su na integralan način predstavljeni procesi prostornog razvoja pet karakterističnih primera u Beogradu.

U okviru prve faze projekta cilj istraživanja bila je promocija koncepta upravljanja urbanim razvojem – pozicioniranje delatnosti planiranja u okviru šireg konteksta odlučivanja o intervencijama u prostoru. Identifikovane su tačke konflikata u svakom od pet analiziranih primera koje, pored nedorečenosti i slabosti planskog sistema, ilustruju sukobe različitih interesa uključenih aktera. Time jasno ukazuju na odsustvo konsenzusa u društvu oko razvojnih opredeljenja, odnosno odsustvo jasnih razvojnih politika. Implicitno, ukazano je na odsustvo društveno usaglašenog javnog interesa koji bi trebalo da predstavlja osnov javnih politika.

U odnosu na navedeno, cilj istraživanja druge faze projekta je promišljanje i preispitivanje sadržaja i pojma javnog interesa, načina na koji se taj sadržaj definiše, a zatim i institucionalizuje u različitim formama i na različitim nivoima upravljanja razvojem. Kao poligon za istraživanje su odabrane tri studije slučaja iz prvog koraka: Makiško polje, Naselje Stepa Stepanović i stambeni blok Voždove Kapije. U okviru svake studije slučaja se problematizuje jedna, za taj slučaj karakteristična, razvojna tema sa ciljem unapređenja razumevanja interpretacije javnog interesa u procesu planiranja, kroz dva ključna aspekta:

• Poreklo i tumačenje javnog interesa: prikaz pravnog i planskog osnova konkretnog slučaja
• Planska interpretacija: tumačenje načina na koji je javni interes tumačen, odnosno ugrađen u konkretne planske procedure i planska rešenja.

U okviru odabranih studija slučaja, istraživanje je usmereno ka razumevanju i preispitivanju sledećih tema:

• Makiško polje: Vodoizvorište. Kako se i na osnovu čega definiše teritorija vodoizvorišta? Ko je zadužen za upravljanje vodoizvorištem? Kako se štiti i koristi vodoizvorište? Na osnovu čega se, u ovom slučaju, donose odluke o promeni granica i režima zaštite?
• Naselje Stepa Stepanović: Urbanističke norme i javne namene. Kako i na osnovu čega se definišu urbanističke norme? Ko je zadužen za njihovo definisanje? Kako se, u ovom slučaju, utvrđuje i na osnovu čega procenjuje potreba za društvenom infrastrukturom u naselju (koliko takve infrastrukture je potrebno)?
• Stambeni blok Voždove kapije: Urbanističke norme i poštovanje prava svojine. Kako i na osnovu čega se definišu urbanističke norme? Ko je zadužen za njihovo definisanje?  Kako se, u ovom slučaju, planskim rešenjima utiče na kvalitet života i vrednost nekretnina?

REZULTATI ISTRAŽIVANJA:

Rezultati istraživanja su tabelarno prikazani kroz sledeće aspekte:

• Tema. Kratko podsećanje i objašnjenje istraživačkog problema.
• Pravni osnov. Definicija javnog interesa u okviru zakonskih i podzakonskih dokumenata koji predstavljaju formalni osnov za predmetne planove.
• Planski osnov. Tumačenja javnog interesa preuzeta iz planskih dokumenata višeg reda i način njihovog ugrađivanja u planove nižeg reda
• Dokumenti javnih politika i Ostali planski dokumenti. Tumačenja javnog interesa u drugim dokumentima, formalno neobavezujućih, koja se odnose na predmetnu teritoriju.

Način prikazivanja rezultata istraživanja ima kao primarni cilj pozicioniranje definicije javnog interesa u okviru legislativnog sistema. Kao sekundarni cilj, istraživanje identifikuje poziciju tako definisanog javnog interesa u okviru planskog procesa, a potom i njegovu interpretaciju u planskim rešenjima. Ovakav način prikazivanja rezultata istraživanja omogućava sagledavanje i razumevanje pozicije javnog interesa u okviru aktuelnih javnih politika i načina njegove institucionalizacije i operacionalizacije u okviru planskog procesa. Pojedini uvidi u nedorečenosti i nelogičnosti celokupnog sistema, dati su u vidu komentara na konkretnim mestima u okviru tabela.